आपल्या हिंदू संस्कृतीतील सणांचा राजा दिवाळीसह इतर सर्वच सणवार, उत्सव, औक्षण, मंगल प्रसंगात, ताटा -पाटा भोवती स्वागतासाठी भव्य आणि प्रसन्न विविध रंगाने रेखाटलेली रांगोळी मांगल्याचे वातावरण करण्यासाठी चे प्रथम चरण आहे.
दगडाच्या पीठातून साकारलेली पांढरे ठिपक्याची, स्वस्तिक हळद कुंकू किंवा मुक्तहस्त चित्रण स्वरूप असो रांगोळी काढणं विविध आकारात दारात, उंबऱ्यात, तुळशीपाशी, अंगणात, नित्याने महिला वर्गाचे दिवसाच्या सुरुवातीचे पहिले काम असते .आज काढलेली शोभिवंत अशी ही रांगोळी उद्यापर्यंतच राहणारी असते. नवादिवस नवीरांगोळी ती पण वेगवेगळ्या सुबक आकाराची, विविध रंग भरणासह काढणे ही भारतीय संस्कृतीत पुरातन परंपरा आहे. रामायण, महाभारत, वेदापासून च्या ग्रंथात याचा उल्लेख आढळतो.
” रामकृष्ण आले ऐकोनी, उतावीळ झाल्या गवळणी , रांगोळ्या नानापरी अंगणी,घालिताती सप्रेमी”
असे संत एकनाथाच्या गाथेत वर्णन आहे ,तसेच संत जनाबाईच्या अभंगात “रांगोळी घातली गुलालाची” असाही उल्लेख येतो.
दररोजच्या जीवनाशी या रांगोळीचा संबंध जोडला तर दिवसाची सुरुवात मंगलाचरणाने करावी, विविध रंगाने मनाची सजावट ठेवावी, रोज, नित्यनूतन विचाराने मनाचे मोठेपण सजवावे, असं प्रसन्नचित्त, उल्हासित मन आणि मंगल्य बुद्धीने रोजच्या नव्या दिवसाला सामोरे जावे, हा मोलाचा संदेश रांगोळीतून घेता येतो.
राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचा विचार संस्कृती रक्षणाच्या क्षेत्रात काम करणाऱ्या “संस्कार भारतीने” रांगोळीला “कला साधना” म्हणून विशेष महत्त्व दिले आहे. मातृभूमीची एका प्रकारे सजावट ,भूअलंकरण,सर्व राष्ट्रीय आणि धार्मिक उत्सवात प्राधान्य करण्याचा संदेश दिला जातो. या प्रेरणेने सौ. मनीषा ने दररोज अंगणात काढली जाणारी रांगोळी आता संदेश पोहोचविण्यासाठीचे मंगल माध्यम म्हणून ही कला जोपासली आहे.
भारतीय शिक्षणाचा प्रसार करण्याच्या हेतूने ७५ वर्षापासून वसा घेतलेल्या संस्थे च्या स्वातंत्र्यवीर सावरकरांच्या नावाने बीड येथे चालणाऱ्या संस्कार केंद्रात (महाविद्यालय) एक सेविका म्हणून मनिषा धारुरकर काम करते .
रा.स्व. संघ शताब्दी वर्ष महोत्सव साजरी करत आहे, तेव्हा पंच व परिवर्तनाच्या कार्यातून लाखो स्वयंसेवक प्रत्यक्ष काम करत असताना, छत्रपती शिवरायांची प्रेरणा प.पू .आद्य सरसंघचालक डॉ .हेडगेवार, श्री गुरुजी यांचे रांगोळीतून साकारलेले चित्र आणि हर राष्ट्रभक्त का स्वप्न “अखंड भारत” भारतमाता चित्र, स्वयंमरगेंद्रता हे बोधचिन्ह.
सामाजिक समरसता, स्व बोध, पर्यावरण रक्षण, नागरिक कर्तव्य, कुटुंब प्रबोधन या पंचप्रण चे रांगोळीतून दर्शन एका कार्यक्रमाच्या निमित्ताने रेखाटले .थोडे अधिक कष्ट घेऊन ही टिकावी या उद्देशाने केलेले रांगोळी साकारली, याचं मोठं कौतुक अध्यक्ष , कार्यवाह,संस्था पदाधिकारी, महाविद्यालय समिती अध्यक्ष,प्राचार्या सह सर्व सहकारी, संघ परिवारातील स्वयंसेवक बंधू-भगिनीसह, कुटुंबीय ,नातेवाईकांनी केले. या कष्टासाठी साथ सोबत, प्रेरणा अनेकांची मिळत गेल्याने एक समाधान सौ. मनीषा ला झाले आहे.
शुभविवाह किंवा मंगल प्रसंगाच्या निमित्ताने मंगलसजावटीसाठी विविध आकारातील, आकर्षक, विविध रंगाच्या रांगोळ्या काढण्याचा छंद वाढतो आहे, या रांगोळ्या करताना मनात प्रसन्न भावना, समाधान आणि कौतुक होते . संस्कार ,संस्कृती जपणारा ठेवा “विषय छोटा पण कार्यानुभव मोठा” असाच आहे, हा एक कुटुंब प्रबोधनाचा देखील एक भाग म्हणून याकडे पाहिले जाते आहे.
लक्षवेधी ….. संस्कार, संस्कृतीरक्षण.
